t-ara

Эмэгтэй та сэтгэл зүйн насаа тодорхойлно уу ?

Эмэгтэй та сэтгэл зүйн насаа тодорхойлно уу ?

1. Танд бие чинь таалагддаг уу ?  

1. Үнэнийг хэлэхэд, энэ талаар надад бодож байгаа зүйл бий ( надад учир дутагдалтай тал нэлээд олон )

B   Таалагддагүй тал нь илүү.

      C    Би өөрийн учир дутагдалтай талуудтай эвлэрчихсэн.

Чиний сэтгэлгээ хэдэн настай вэ?

Чиний сэтгэлгээ хэдэн настай вэ?

Хүний нас гэдэг төрсөн цагаас нь одоог хүртлэх хугацааны илэрхийлэл байдаг. Энэ нь зөвхөн биений нас гэхэд хэлсдэхгүй болов уу. Тухай хүний өссөн орчин эргэн тойрны хүмүүсийн харилцаа гаднах нөлөөнөөс шалтгаалж биений нас сэтгэхүйн нас харилцан адилгүй байдаг. Та өөрийнхөө сэтгэхүйн насыг сонжоод үзээд сэтгэгдэлээ үлдээгээрэй.

Та өөрөө өөртөө эзэн үү?

Та өөрөө өөртөө эзэн үү?

1. Хамт явж байсан бүсгүй (залуу) чинь хүнсний дэлгүүрт орж юм худалдан авахыг хүсчээ. Харин та төлөвлөөгүй байсан боловч
а. Адил зүйлийг худалдан авна
б. Хорхой хүргэсэн зүйлийг худалдан авна
в. Юу ч худалдаж авахгүй

Анхаарал шалгах сонжоо

Анхаарал шалгах сонжоо

0-Хэзээ ч vгvй. 1-Бага. 2-Бага зэрэг.З-Дунд зэрэг. 4-Нэлээд их. 5-Маш их

1. Сургууль, гэр, ажил дээр онцын сонирхолгvй зvйлд анхаарал татагддаг,
0 1 2 3 4 5
2. Онц сонирхолтой санагдахгvй бол эсвэл амархан биш л бол юм уншдаггvй.
0 1 2 3 4 5

Алтан ургийн 37 их хаад

1. Чингис хаан
1162 оны хар морин жил төрж, 1227 оны улаагчин гахай жил тэнгэрт халив. Тэрээр тархай бутархай ханлиг овог аймгуудыг нэгтгэж их Монгол улсыг байгуулсан билээ. Өөрөөр хэлбэл 1206 оноос Монгол улсын түүх эхэлдэг. Хаан 65 насалжээ.
2. Өгөөдэй хаан
1187 оны улаагчин морин жил төрж 1241 оны цагаагчин үхэр жил таалал төгсчээ. Их хааныг өөд болсон хойно төрийн хэргийг түр хамаарч байгаад 1228 оны цагаагчин үхэр жил Өгөөдэй хаан ор суусан байна. Хаан 54 насалжээ. Тэрээр Чингисийн гутгаар хүү юм.
Өгөөдэй хааны төр барьсан жилүүдэд Монголын Эзэнт Гүрний хил хязгаар хүч чадал улам нэмэгдсэн бөгөөд Алтан улсыг унагаж Өмнөд Сүн улстай дайн зарласан юм.Өгөөдэй Хаан 1230 онд Чормаганаар удирдуулсан 30 000 хүнтэй арми илгээж баруун зүгийн лалын улсуудыг дахин цохиж улмаар Перс,Армен,Гүржийг эзэлж Кавказыг даван Европын зүрхэнд тулж очсон юм…Өгөөдэй Хааны үед Чингэсийн гарамгай жанжид болох Зэв,Сүбээдэй нарын цэрэг Оросын цэргийг бут цохиж Европыг айлган чичрүүлж байсан юм.

Төр ёсны уламжлал

1.  Ìîíãîëûí ýðòíèé óëñóóäûí òºð ýðõ ç¿é: / Ìݪ III-Ìݪ XII-çóóí / Ýíý ¿åä òºâ Àçèéí ò¿¿õýíä àíõíû òºðò óëñ Õ¿íí¿ / Ìݪ 209-ÌÝ 93 / á¿ðýëäýí òîãòñîíîîð ýõýëæ, XIII-ð çóóíû ýõýýð Èõ Ìîíãîë óëñ áàéãóóëàãäàõ õ¿ðòëýõ õóãàöààã õàìààðíà. Ýíý ¿åä ìàíàé íóòàãò ýðòíèé íèéãýì á¿õèé Ìîíãîë áîëîí Ìîíãîë áóñ óãñààíû óëñóóä îðøèí òîãòíîæ, òºð ¸ñ èõýä õýëáýðæèí, õýâ õóóëèàñ áè÷ìýë õóóëü óðóó øèëæèæ ýõýëæ áàéñàí ¿å þì.

Хала журам

"Õàëõ æóðàì" Ìîíãîëûí õóóëü öààçûí íýí ÷óõàë äóðñãàëò áè÷èã ìºí. Ýë áàðèìò áè÷ãèéã òóñãàéëàí ñóäàëñàí äýä äîêòîð Ñ.Æàëàí-Ààæèâ "Õàëõ æóðàì"-ûã Ìîíãîë õóóëü öààçûí øèëäýã áóþó äýýä íü õýìýýí ¿çæýý.  

Ìàíæ íàð Ìîíãîëä øóóä ººðèéí õóóëü öààç òîãòîîí ÿâóóëàõààñ áîëãîîìæèëæ Ýíõ-Àìãàëàí õààí "Øèíý äàãàñàí õàëõ íàðûã òºð òýäíèé õóóëü ¸ñîîð áîëòóãàé" õýìýýí çàðëèã áóóëãàñàí áàéíà. 1709-0795 îíû õîîðîíä õàëõûí õààä, íî¸ä, òºð øàøíû òîìîîõîí ç¿òãýëòí¿¿ä á¿ãä 20 ãàðóé óäàà ÿíç á¿ðèéí ãàçàð öóãëàðàí õóðàëäàæ, "Õàëõ æóðàì"-èéã õýëýëöýí  òîãòîîñîí áàéíà. "Õàëõ æóðàì" íü Ìîíãîë îðîí Ìàíæ ã¿ðíèé çàõ õÿçãààð áîëîí õóâèðñàí ¿åèéí íèéãìèéí àìüäðàëûí îëîí òàëûã õóóëü÷èëàí òóñãàñàí ÿíç á¿ðèéí òºðëèéí ýðõ ç¿éí õýì õýìæýýíèé öîìèðëîã þì.

Алтан хааны цаазын бичиг

Àëòàí õààíû öààçûí áè÷èã. Ò¿ìýí çàñàãò õààíû Èõ öààçûí ¿íäñýí äýýð Ò¿ìýäèéí Àëòàí õàí /1507-1582/ ººðèéíõºº ò¿ìýíä ìºðä¿¿ëýõ íýãýí òóñãàé õóóëü çîõèîæ, ò¿¿íèéãýý "áàãà öààç" õýìýýí íýðëýæ áàéæýý. Ýë öààçûí áè÷ãèéã õîæóó ¿åèéí õóóëü öààçûí äóðñãàëóóäòàé õàðüöóóëàí ¿çýõýä õýä õýäýí îíöëîãòîé áàéíà. Àëòàí õàíû öààçûí áè÷èã íü: íýãä - àãóóëãà òºðõèéí õóâüä á¿ðýí õýëáýðæýýã¿é, òàë íóòãèéí õýâ õóóëèéã áàðàã òýð õýâýýð íü áè÷èãò áóóëãàñàí øèíæòýé, õî¸ðò - íèéãìèéí àíãè äàâõàðãûí ÿëãààã òºäèéëºí íàðèéí èëýðõèéëýýã¿é, ãóðàâò - ¿íäñýí ç¿éë àíãèóäàä íü øàøíû íºëºº îãò òóñãàãäààã¿é, äºðºâò - õîæóó ¿åèéí õóóëü öààçûí äóðñãàëóóäòàé õ¿éí õîëáîîòîé áàéãààãààðàà ºâºðìºö þì.

Их Юаны нэвтэрхий хууль

       Èõ Þàíû íýâòýðõèé õóóëü: Ýíý íü 1322 îíîîñ ºìíºõ Èõ õààíû ñî¸ðõîí áàòàëñàí õóóëü çàðëèãèéí ýìõýòãýë þì. "Íýâòýðõèé õóóëü" íü "Èõ çàñàã" õóóëüòàé çýðýãöýí áóþó óëìààð çàëãàìæëàí ýçýíò ã¿ðíèé äîðíîä õýñãèéí íóòàã äýâñãýð äýýð õ¿÷èí òºãºëäºð ¿éë÷èëæ áàéñàí Ìîíãîë õóóëü öààçûí ÷óõàë äóðñãàëò áè÷èã áèëýý. Ó÷èð íü ýäãýýð õóóëèéã Þàí ã¿ðíèé Ìîíãîë õààä áàòëàìæëàí ãàðãàæ áàéñàí þì. Óã õóóëü íü 10 òîì àíãè, 60 á¿ëýã, 2391 ç¿éëòýé òóõàéí íèéãìèéí àìüäðàëûí á¿õ õ¿ðýýã õàìàðñàí àãóóëãàòàé.

Монгол угсааны улсууд

Ìîíãîë óãñààíû óëñóóä

 Õ¿íí¿ óëñ: Õ¿íí¿ íàð Ìîíãîë íóòàã äýýð Ìݪ IV-ð çóóíû ¿åýñ îðøèí àìüäàð÷ áàéñàí ýðòíèé àéìãóóäûí íýã áèëýý. Ìݪ 209 îíä Õ¿íí¿ãèéí õààí øèðýýíýý çàëàðñàí Ìîàäóíü áîë àíõíû òºðò óëñûã ýìõëýí á¿ðä¿¿ëæ õààí ýçýí Øàíüþéí ñ¿ð õ¿÷èí äîð îâîã àéìãóóä íýãäýí, ò¿øìýë ¸ñ, öýðýã çàñàã çàõèðãààíû õóâèàð, õ¿÷ õýðýãëýõ áàéãóóëëàãà, öýðýã àéðàì ¿¿ñýí á¿ðýëäýæ, àðä íèéòèéí õóðàë, ÝÅ íî¸ëîõ ÿçãóóðòíû ÿâöóó õóðàëäààíààð ñîëèãäîí, îâãèéí çàíøëèéí õýì õýìæýýíèé ñóóðèí äýýð ýðõ ç¿é òºëºâøèí òîãòîæ ýõýëñýí áèëýý.

Эсэн тайш

Эсэн тайш(ᠡᠰᠡᠨ ᠲᠠᠢᠱᠢ) хаан нь Тайсун хааны ерөнхий сайд байсан Ойрадын Тогоон тайшийн хүү бөгөөд 1407 оны улаагчин гахай жил төржээ. Тэрбээр XV зууны дундуур Ойрад, Монголыг нэгтгэн 1452 оны хар бичин жил дор бүх Монголын хаан болжээ. Мин улстай хамгийн чадварлаг тэмцсэн (Тумугийн тулалдаан) их жанжин юм. Алтан ургийн биш учир язгууртнууд түлхэн унагаажээ. 1455 оны хөхөгчин гахай жил дор алагджээ

Чингис хаан ба түүний залгамжлагчид

Чингис хаан түүний залгамжлагч гурван их хаан Өгөөдэй (1229-1241), Гүюг (1246-1248), Мөнх (1251-1259) нар “Өндөр уулын хөтөл зорь, өргөн далайн олом зорь, хол хэмээн бүү шантар, явбаас хүр юү, Хүнд хэмээн бүү цөх, өргөвөөс дааюу” гэдэг Чингисийн билэг сургаалийн дагуу хүнд хүчир их аян дайнууд хийж Солонгосоос Адриатын тэнгис Альпийн нуруу хүртэлх өргөн уудам нутагт Монголчууд ноёрхож эхэлжээ.

Дөчин дөрвөн хоёр

Дөчин дөрвөн хоёр

Юан гүрнийг эсэргүүцсэн бослого удаа дараалан гарсаар босогчид 1368 онд Бээжинг эзлэн Тогоонтөмөр хаан Бээжингээс хөөгдөн Юан гүрэн үндсэндээ мөхөв. Умар тийш хөөгдсөн монголчууд умарт Юан улсыг Цагаан хэрмээс нааших нутагт сэргээхийг оролдсон боловч Мин улсын цэрэгт цохигдсон билээ.

манжийн эрхшээлийн үеийн монголчууд

17-р зууны сүүлчээс 20-р зууны эхэн хүртэл 200 гаруй жил Монгол орон манжийн байлдан дагуулагчдын эрхшээлд нухлагдсан байна. Энэ үе бол түүхийн хамгийн гашуун зовлонт гашуун үе байсан юм.
Манж нар бол одоогийн Манжуурт нутаглаж байсан хамниган угсаатан бөгөөд 16-р зууны сүүлчээр цэрэг-феодалын хүчирхэг улс болон бүрэлджээ. Манж нар богино хугацаанд зэргэлдээх орнуудаа түрэмгийлж улмаар Монголын хаант улсыг эзлэн авав.
Монголын федалын улс манжид эзлэгдэн түүний талд орсон нь хэдэн шалтгаантай байв. 17-р зууны үед Монгол орон дотоодын феодалын бутралын уршиг, гаднаас хятадын эзэрхэг хаадын хагалан бутаргах хорт явуулгын улмаас Өвөр Монгол, Халх монгол, Баруун Монгол /Ойрд/ гэсэн гурван том хэсэг болон салж, тэдгээр нь бас дотроо олон жижиг феодалын эзэмшилд хуваагджээ.